2. Ruimte

2.1 Wonen

Omgevingsvisie
Met het oog op het vestigen van voorkeursrecht heeft de raad twee besluiten genomen over de omgevingsvisie. Het ene besluit in relatie tot de ‘driehoek’ in Joure. Het andere besluit in relatie tot het bedrijventerrein aan de Sluisweg in Lemmer.

Omgevingsprogramma's
De Omgevingswet heeft ook het instrument programma geïntroduceerd. Het is de bedoeling dat het beleid dat is vastgelegd in de omgevingsvisie onder andere in programma's doorwerkt. De afgelopen periode is gebleken dat de kennis over dit instrument nog niet optimaal is. Hier gaan wij de komende tijd mee aan de slag.

Omgevingsplan
We zijn bezig met een startnotitie voor het wijzigingsbesluit buitengebied zuidwest. De in de voorjaarsrapportage gememoreerde problemen rond de software voor het maken van het omgevingsplan zijn opgelost. We hebben andere software aangeschaft die wel functioneert.

Vergunningen
Vanaf 1 januari 2024 behandelen we de nieuwe aanvragen onder de Omgevingswet. Voor zowel de indieners van de aanvragen als de behandelend ambtenaren is dit nieuwe materie. Vooral de aan te vragen activiteiten binnen één aanvraag leverde vaak problemen op, maar door goed overleg over en weer en een flexibele opstelling hebben we deze problemen inmiddels achter de rug. Doordat het nieuwe, onbekende wetgeving was, bleef het aantal aanvragen ook achter ten opzichte van voorgaande jaren. Nu we halverwege het jaar zijn zien we dat de ‘normale’ aantallen weer worden gehaald. Wat verder opvalt is dat er veel gebruik wordt gemaakt van het instrument buitenplanse omgevingsplanactiviteit (Bopa) en dat het instrument wijziging omgevingsplan nauwelijks wordt gebruikt. De gemeenteraad heeft de eerste Bopa-aanvragen, waarvoor bindend adviesrecht geldt, behandeld.

We werkten onze visie op wonen uit in het Volkshuisvestingsprogramma De Fryske Marren en de Uitvoeringsagenda Volkshuisvestingsprogramma De Fryske Marren. Beide documenten gaan uit van een programmatische aanpak. De raad verklaarde beide documenten in juli 2024 inspraakrijp. Naar verwachting vindt raadsbehandeling plaats in oktober 2024.

Een starterslening kan een instrument zijn om betaalbaar wonen voor meer inwoners toegankelijk te maken. De financiële effecten van een eventuele starterslening in De Fryske Marren vragen om een nadere uitwerking. Het vullen van een revolverend fonds met enige slagkracht vraagt om een aanzienlijke bijdrage.  De condities waaronder een beroep kan gedaan worden op een eventuele starterslening en het doel en de effectiviteit van het instrument vragen om een nader gesprek met de raad. Wij bereiden een consulterend petear voor over dit onderwerp. In dit petear gaan wij dan met de raad de dialoog aan en sonderen we of de wens bestaat een dergelijke regeling voor starters op te tuigen. We streven er naar dit in Q4/2024 plaats te laten vinden.

We zijn gestart met het opstellen van de wonen-welzijn-zorg visie. Via een breed traject van participatie met stakeholders is onze conceptvisie opgesteld. Deze leggen we in Q1 van 2025 ter besluitvorming aan de raad voor. Daarna stellen we een uitvoeringsagenda op.

Als de Wet versterking regie volkshuisvesting (Wvrv) in werking treedt, zijn gemeenten verplicht een urgentieverordening vast te stellen. Een dergelijke verordening borgt dat bij woningtoewijzing wettelijk bepaalde aandachtsgroepen voorrang krijgen. In Fries verband werken wij aan het opstellen van een regionale urgentieverordening. In het voorjaar zijn de uitgangspunten voor de verordening vastgesteld door de afzonderlijke colleges. Daarna is gewerkt aan het opstellen van de conceptverordening. De gemeenteraad is bevoegd om de urgentieverordening vast te stellen. Door de komst van het nieuwe kabinet en vertraging in de vaststelling van de Wvrv koersen wij op inwerkingtreding van de verordening op 1 januari 2026.

Een huisvestingsverordening wordt vooral gemaakt om huurwoningen tot een bepaalde huurprijsgrens toe te wijzen. Een dergelijke verordening mogen wij invoeren als er sprake is van schaarste. Daarom hebben wij een schaarste-onderzoek gedaan. Op grond van de uitkomsten van dit onderzoek moet een nadere afweging plaatsvinden of dit instrument passend is voor De Fryske Marren. Wij verwachten de raad in Q4/2024 via actieve informatie over de resultaten en de conclusies op grond van het schaarste-onderzoek te informeren.

Voor een economische vitale gemeente is er een visie nodig op de huisvesting van internationale werknemers.  Kort voor de zomer zijn wij gestart met het opstellen van de visie. Dit is door andere, prioritaire dossiers vertraagd. Voorop staat dat werknemers recht hebben op goede huisvesting.

Op grond van de Wet goed verhuurderschap hebben wij per 1 juli 2023 een meldpunt ingericht. Hier kunnen huurders of woningzoekenden (anoniem) terecht met vragen of klachten over het gedrag van hun verhuurder. Tot op heden hebben we één verzoek via dit meldpunt ontvangen. Na beoordeling bleek dat de inhoud van het verzoek geen betrekking had op de Wet goed verhuurderschap.

In juli is het nieuwe grondbeleid door de raad vastgesteld. Daarin is omschreven op welke wijze wij regie voeren op de gronduitgifte en verwerving van gronden. Ook is het instrumentarium beschreven dat het college heeft om actief een rol te kunnen spelen bij de verwerving van gronden. In het Volkshuisvestingsprogramma De Fryske Marren is beschreven hoe wij woningzoekenden een betere startpositie op de woningmarkt willen geven.

Per april 2024 tot en met 2030 zijn 1.254 woningen in het uitvoeringsprogramma wonen opgenomen. Dit hebben we gedaan om de doelstelling uit de programmabegroting van 1.150 woningen te halen. We hebben meer gepland dan 1.150 omdat de ervaring leert dat er ook altijd projecten uitvallen. De doelstelling van 1.150 woningen is overeengekomen in de regionale woondeal. We maken vorderingen bij het realiseren van dit programma. Dit is te volgen via het dashboard woningbouw. We lichten er hier een aantal projecten uit.

Hof fan Lemmer
Op 29 mei 2024 stelde de gemeenteraad het bestemmingsplan 'Lemmer – Hof fan Lemmer’ vast. Dit plan voorziet aan de noordkant van Lemmer in een uitbreiding met maximaal 205 woningen. Ook is in het plan een zonnepark opgenomen bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het gaat om de bouw van overwegend twee-onder-een kap woningen, vijf waterwoningen en een woongebouw. We zijn in gesprek met de projectontwikkelaar om binnen de kaders van het bestemmingsplan het aantal woningen te verhogen en daarbij een aantal kavels kleiner te maken. Het bestemmingsplan is inmiddels onherroepelijk en is onderdeel geworden van het tijdelijke omgevingsplan van onze gemeente.

Joure-Park Sevenwolden
Met ingang van 22 december 2023 lag gedurende zes weken het ontwerpbestemmingsplan ‘Joure - Park Sevenwolden’ ter inzage met zienswijzenmogelijkheid. Het plan wordt begrensd door de eerste fase van het plan Sevenwolden, woonpercelen aan de Harddraversweg en Omkromte en biedt ruimte voor de bouw van 53 woningen in verschillende categorieën.  We verwachten in Q4 een voorstel te doen over de vaststelling van het bestemmingsplan en de daartegen ingebrachte zienswijzen. We doen dan ook een voorstel voor de grondexploitatieopzet en het kredietvoorstel voor de realisatie van het plan.

Joure Wyldehoarne 4
De aanbesteding van Wyldehoarne 4 – Joure (eerste fase) is afgerond. Naar verwachting vangt het bouwrijp maken van dit plan (voor circa 136 woningen) na de zomervakantie aan. Het is nog niet bekend wanneer de particulier te bebouwen kavels in de verkoop komen.

Build to order Tjerkgaast
Het project “Build to order” in Tjerkgaast omvat een programma van 5 vrijstaande koopwoningen en twee half vrijstaande woningen voor de sociale huurvoorraad. De provincie is akkoord met de ontwerp, maar wil wel dat wij de groenstrook die daarin is opgenomen, juridisch borgen. Dit kunnen wij doen met een voorschrift aan de vergunning.

Build to order Ouwsterhaule
Het afgelopen jaar is in samenwerking tussen direct aanwonenden, Plaatselijk Belang, Dynhus en gegadigden voor aankoop van een kavel een ontwerp gemaakt voor nieuwbouw in Ouwsterhaule. Het ontwerp bestaat uit 25 woningen waarvan 6 sociale huurwoningen, 11 vrijstaande woningen en 8 half vrijstaande woningen. Het definitief ontwerp is in mei 2024 door de raad vastgesteld.
Momenteel zijn we bezig met het uitvoeren van de onderzoeken voor de planologische procedure. Naar verwachting ronden wij deze procedure in Q1 2025 af.

Build to order Rotsterhaule - Sintjohannesga
Het project is in overleg met gegadigden, plaatselijk belang en omwonenden ontworpen. In totaal betreft het hier 33 woningen - 15 vrijstaande woningen, 10 half vrijstaande woningen en 8 rijwoningen. De raad heeft in zijn vergadering van 10 juli 2024 ingestemd met het schetsontwerp en het treffen van voorbereidingen voor de planologische procedure. Deze procedure wordt momenteel opgestart en we verwachten deze in Q2 2025 af te ronden.

Tegelijkertijd treden we in overleg met de huidige grondeigenaren om invulling te geven aan het terugkooprecht dat wij bij verkoop van de gronden in 2015 overeengekomen zijn.

Tramdijk-Oost fase 3 in Lemmer
Het plan Tramdijk-Oost fase 3 bestaat uit 64 woningen, waaronder sociale huur, vrijstaande en half vrijstaande woningen. Voor de bouwvak 2024 is het werk voor Tramdijk-Oost fase 3 aanbesteed. Na de bouwvak wordt het plangebied bouwrijp gemaakt. Vervolgens zullen wij in Q4 2024 of Q1 2025 de kavels gaan verloten.

Terherne Kameleondorp
Het project Kameleondorp in Terherne omvat 12 rug-aan-rug woningen en 14 rijwoningen, waarvan 3 sociale huurwoningen en de rest betaalbare koopwoningen. Hiervoor hebben we een intentieovereenkomst gesloten met de ontwikkelaar. De benodigde onderzoeken lopen nu.

Joure Rabobank en omgeving
Over de locatie van de Rabobank en directe omgeving in Joure lopen op dit moment gesprekken om de mogelijkheden voor appartementen te onderzoeken. Dit vervolgen we binnenkort.  

Fries programma Landelijk Gebied (FPLG)
Het kabinet heeft een streep gehaald door het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Echter, de doelen voor natuurherstel, reductie van stikstof en broeikasgassen, en waterkwaliteit blijven overeind. De komende tijd moet duidelijk worden hoe het Rijk hiermee wil omgaan en zal er ook meer duidelijkheid komen voor de rol van provincies en gemeenten.  Wel heeft het demissionaire kabinet voor de zomer middelen beschikbaar gesteld voor de eerste maatregelpakketten uit het (inmiddels geschrapte) Transitiefonds. Uit deze tranche ontvangt de provincie Fryslân 180 miljoen euro, specifiek bestemd voor onder meer het Veenweideprogramma, investeringen in stikstofreductie door de landbouw, aanpak KPI-systematiek voor de landbouw, de bomen- en bossenstrategie en weidevogels. Een deel van de middelen is toegedeeld aan al lopende projecten (bijvoorbeeld voor het Veenweideprogramma). De provincie werkt de regelingen om de resterende middelen te verdelen in het najaar uit.  

Actualisatie Provinciale Omgevingsvisie (POVI)
De Provincie Fryslân werkt aan de actualisatie van de POVI in samenwerking met belanghebbenden. In deze Provinciale Omgevingsvisie moeten alle ruimtelijke opgaven een plaats krijgen, waaronder ook de opgaven met betrekking tot landbouw. Wij participeren in dit traject en brengen de belangen van de gemeente in. In het najaar wordt de het eerste voorontwerp van de POVI aan Provinciale Staten voorgelegd.

Financiering van het Veenweideprogramma
Het Demissionair kabinet heeft voor de zomer 46,6 miljoen euro beschikbaar gesteld uit de eerdergenoemde maatregelpakketten voor het Veenweideprogramma. Dit is een programma wat vanuit de bevoegdheid van provincie Fryslân is opgesteld. De toegekende middelen zijn bedoeld voor lopende gebiedsprocessen. Op dit moment is er in de Fryske Marren geen lopend gebiedsproces.

Funderingsloket
Op advies van de funderingstafel is het funderingsloket opgericht. Het doel hiervan is het beantwoorden van vragen van verontruste burgers en het begeleiden van gedupeerden van funderingsschade bij het onderzoek en herstel van hun fundering. Het loket draait sinds begin dit jaar en heeft al veel inwoners verder geholpen.

Vertraging uitbreidingsprogramma NuLelie Liander
In juni dit jaar heeft Liander aangegeven dat de grootschalige uitbreiding van het middenspanning netwerk (kabels en elektriciteitshuisjes) via 'project NuLelie' vertraging oploopt. Hierdoor worden problemen rondom de netcongestie later opgelost dan eerder aangegeven. Het college heeft hierover uitleg gekregen van Liander.  Wij hebben Liander gevraagd inzichtelijk te maken wat de gevolgen zijn voor De Fryske Marren. Naar verwachting heeft Liander dit klaar in Q4 2024. Dan is het ook van belang de raad te informeren.

Wensen en bedenkingen Friese Energievisie
Afgelopen periode is er in Friesland gewerkt aan de Energievisie. De Energievisie legt de basis voor de ontwikkeling en realisatie van het energiesysteem van de toekomst 2030- 2050. De Raad heeft in juli wensen en bedenkingen meegegeven aan de Friese Energietafel. Provinciale Staten van de provincie Fryslan stellen eind 2024 de Energievisie vast.

Regioanalyse van het energiesysteem
De Fryske Marren en Heerenveen hebben samengewerkt aan de Regioanalyse omdat beide gemeenten gebruik maken van het onderstation van Oudehaske. Met behulp van de Regioanalyse is er gekeken naar ontwikkelingen (op het gebied van wonen, industrie, aardgasvrije woonwijken mobiliteit et cetera) en de impact op het energienetwerk. Met behulp van de analyse is inzichtelijk gemaakt waar er knelpunten ontstaan en wat kansen zijn om deze op te lossen. Wij hebben een presentatie gekregen van de uitkomsten. Belangrijke uitkomst is dat de urgentie nu al hoog is, dit blijkt ook uit NuLelie. Om mogelijkheden te creëren is het van belang dit ook op kleine schaal te onderzoeken, bijvoorbeeld op het niveau van een bedrijventerrein of woonwijk. Binnenkort wordt er gekeken naar de start van een pilot op een bedrijventerrein binnen De Fryske Marren. Eind 2024 zijn de gevolgen van de vertraging van NuLelie inzichtelijk. Het is dan van belang de effecten onder de aandacht te brengen van de raad. Dit geldt ook vooral ook de oplossingsmogelijkheden als die er zijn.

380kV Vierverlaten – Ens
We voeren gesprekken over mogelijke tracés van de uitbreiding van de 380kV-verbinding. Net als andere betrokken gemeenten dringen we aan op een zo logisch mogelijke combinatie met het tracé voor de eventuele Lelylijn.

Via het energieloket Tûk Wenjen hebben wij tot nu toe 89 subsidies Advies Eigen Woning en 57 vouchers voor aanvullende adviesdiensten verstrekt. We hebben via verschillende kanalen informatie verstrekt over energie besparen, verduurzamen, circulair bouwen en aardgasvrij maken van woningen. We werken aan de ontwikkeling van aanvullende diensten en producten, zoals het isolatieplan en ondersteuning bij aanvragen van subsidies.

Opwek hernieuwbare energie                             
De provincie werkt aan beleid voor grootschalige batterijopslag. DE Fryske Marren is betrokken bij de opstelling van het beleid door de provincie. De provincie wil inzetten op (mono)mestvergisting en De Fryske Marren participeert daarin. De verwachting is dat we de opwekdoelstellingen van de RES  niet gaan behalen. Dit heeft gevolgen voor de uitvoering van het klimaatakkoord.

In de warmtevisie 2022 zijn vier dorpen aangemeld als startdorp: Balk, Terherne, Elahuizen en Boornzwaag.

Intentieovereenkomst Eigen Warmte Balk
Zes partijen werken samen in het project 'Eigen Warmte Balk' (Energie Coöperatie Gaasterland, AVK plastics, Dynhus, dorpsbelang Balk Vooruit, ondernemersvereniging Eigenhaard/de Stikke en gemeente De Fryske Marren). Door het ondertekenen van de intentieovereenkomst door alle zes partijen, lijkt de aanleg van een warmtenet in Balk een stapje dichterbij. De intentieovereenkomst is gericht op de onderzoeksfase van het project Eigen Warmte Balk. Het project is afgelopen maanden bezig geweest met de uitrol van een aanpak om inwoners geïnteresseerd te krijgen voor een mogelijke aansluiting op het potentiële warmtenet.
Door de ondertekening heeft het project Eigen Warmte Balk een ontwikkelsubsidie gekregen van € 1 miljoen vanuit Energie Samen. Deze subsidie heeft als doel om energie-coöperaties te ondersteunen met middelen die nodig zijn in de ontwikkelfase van een warmtenet.

Terherne
Een onderzoek naar mogelijke warmteopslag is gedaan door het project 'Terherne aardgasvrij'. Het onderzoek is gedaan door vrijwilligers van de energie coöperatie 'de Poask' uit Terherne. Het doel hiervan is de haalbaarheid en betaalbaarheid van een flexibele warmteopslag te onderzoeken. Dit onderzoek heeft interesse gewekt bij verschillende externe partijen.

In Terherne doen we onderzoek naar aquathermie. Hier hebben we een Europese subsidie voor gekregen. Tijdens een bijeenkomst in Leuven heeft de gemeente goede inzichten gekregen in de haalbaarheid en betaalbaarheid van vergelijkbare projecten in zowel Friesland als in het buitenland. Er zijn afspraken gemaakt met verschillende organisaties om de casus van Terherne op korte termijn verder uit te werken.

Joure
De gemeente heeft op basis van de positieve grondhouding van JDE om restwarmte te leveren contact met de woningbouwcoöperatie over de mogelijke aansluiting van woningen op een warmtenet.

FIRAN (onderdeel van Alliander), een bedrijf dat infrastructuur voor warmte, koude, waterstof, duurzame gassen en zon- en windenergie ontwikkelt, realiseert en exploiteert, heeft interesse getoond om binnen Balk en Joure een warmtenet te ontwikkelen. In samenwerking met andere stakeholders.

In Q4 2024 doen wij de raad een voorstel over de gemeentelijke rol in beoogde warmtenetten.

Missy Wetterwaarmte
De Missy wetterwaarmte ontwikkelt zich op het gebied van expliciete kennis over aquathermie  Het samenwerkingsverband lobbyt in Den Haag en Brussel voor extra middelen die de mogelijkheid voor aquathermie in onze regio laten toenemen. Dit lobbywerk is een continu proces en wordt uitgevoerd door
alle organisaties gezamenlijk en in nauw overleg.

Vanuit de Missy is een koplopersgroep opgezet. Hierin zijn alle projecten in Friesland op het gebied van aquathermie aan elkaar gekoppeld voor een optimale kennisuitwisseling.

Meetlat biodiversiteit/monitoring biodiversiteit
Bermen buiten de bebouwde kom binnen de Fryske marren
In het voorjaar is een nulmeting van de Nectarindex uitgevoerd in de bermen waar we al een aantal jaren ecologisch bermbeheer doen. Deze meting geeft aan hoe de bermen bijdragen aan het behoud van insecten, vlinders en inheemse planten. Hoe hoger de nectarindex hoe meer nectar er gedurende het jaar in potentie te halen is voor vlinders en andere insecten. Dit najaar beoordelen we hoe we de wijze, tijdstip en frequentie hierop moeten aanpassen om de nectarindex te vergroten.

Nulmeting Lemmer noord
Met het oog op groenrenovatie hebben wij dit voorjaar en deze zomer een nulmeting in Lemmer Noord uitgevoerd op basis van de meetlat biodiversiteit.  Deze meting geeft weer wat de huidige staat is qua biodiversiteit. Per fase is gekeken wat de score is op de meetlat biodiversiteit.  Het eindoordeel is voor alledrie fases onvoldoende. Dit biedt kansen voor verbetering.
We meten weer na de realisatie van de groenrenovaties. Dit zal naar verwachting in het voorjaar van 2027 plaatsvinden als de beplanting al wat is gegroeid.

Gebiedsplan invasieve exoten
We werken aan het gebiedsplan invasieve exoten. Dit plan beschrijft het beheren en bestrijden van invasieve land- en waterplantensoorten t/m 2030, zoals de Japanse duizendknoop en de Berenklauw. We sturen dit plan in oktober naar de provincie. Dit met het oog op de verantwoording van de subsidie die wij hebben ontvangen.

Verspreidingsonderzoek rode Amerikaanse rivierkreeft
De raad heeft € 50.000 beschikbaar gesteld voor het bestrijden van de Amerikaanse rivierkreeft. Daarvan hebben we € 12.000 benut om samen met het wetterskip onderzoek te doen. We onderzochten de afgelopen vier maanden   locaties waar we preventieve maatregelen kunnen realiseren. Een voorbeeld van een preventieve maatregel is het omvormen van beschoeide oevers naar natuurvriendelijke oevers. Hier is veel meer budget voor nodig dan de € 38.000 die resteert. Op dit moment doet het Wetterskip nader onderzoek. Samenwerking met het Wetterskip is nodig omdat het probleem zich anders van het ene water naar het andere water verplaatst. We hebben het project on hold gezet in afwachting van nieuwe ontwikkelingen en een inventarisatie van Wetterskip Fryslân. Wij informeren de raad bij de voorjaarsrapportage 2025.

Subsidieregeling groen- en blauwe maatregelen
De subsidieregeling groen- en blauwe maatregelen wordt verstrekt voor de volgende maatregelen: aanleg groene daken, afkoppelen van dak-/erf verhardingen, aansluiten regenton, regenwateropvang of -infiltratiemodule en het toepassen voor regenwatergebruiksinstallatie. In de periode van 1 januari 2024 tot 1 augustus 2024 zijn 63 subsidieaanvragen groene en blauwe maatregelen toegekend, voornamelijk voor regentonnen.

Onderzoek biodiversiteit op de begraafplaatsen
Biodiversiteit heeft een hoge toegevoegde waarde voor het verbeteren van de leefomgeving. Biodiversiteit is gunstig voor de natuur en de menselijke gezondheid, zowel fysiek als mentaal en sociaal. In overeenstemming met de Groenvisie willen we meer biodiversiteit terugwinnen in de leefomgeving en dus ook op begraafplaatsen. Begraafplaatsen bieden een geschikte locatie voor het vergroten van de biodiversiteit, vanwege hun waarde als ‘stepping stones’ voor meerdere soorten flora en fauna. ‘Stepping stones’ vormen een verbinding voor flora en fauna tussen verschillende gebieden met natuurlijke waarden. Het in de voorjaarsrapportage genoemde en door studenten uitgevoerde onderzoek beschrijft hoe er een biodiversiteitsversterking behaalt kan worden op onze 15 gemeentelijke begraafplaatsen. Uit de resultaten is de volgende conclusie gekomen:

• het aanbrengen/ omvormen tot een bloemweide
• het planten van  stinzenflora, en
• het omvormen tot natuurvriendelijke oevers,

zorgen voor een biodiversiteitsversterking van 32,1%. Wij werken op dit moment aan het Programma begraafplaatsen. Daarin nemen we deze conclusies mee.

Bomenbeleidsplan
Het bomenbeleidsplan zal in Q4 worden voorgelegd aan de raad. Dit heeft enige vertraging opgelopen omdat het Programma begraafplaatsen naar voren is geschoven vanwege een hogere prioriteit.

Omgevingsplan
In de omgevingsvisie staat de doelstelling dat we werken aan het herstel van biodiversiteit. Wij onderzoeken hoe wij deze doelstelling kunnen vertalen in voorstellen voor het omgevingsplan.

Bij de planning van werkzaamheden nemen we mogelijke koppelkansen mee. Een uitgebreider onderzoek naar de mogelijke koppelkansen pakken we in 2025 op, nadat de pas kortgeleden begonnen medewerkers voldoende ingewerkt zijn en daarmee inhoudelijke kansen kunnen herkennen.

Omgevingsplan
We werken aan het concretiseren van uitgangspunten voor klimaatadaptief bouwen en voor water en bodem sturend te laten zijn bij ruimtelijke ontwikkeling. Dit brengen we in bij de te maken afwegingen voor het omgevingsplan.

Opdrachtgeversaanpak Friesland Bouwt Circulair
We nemen ook deel aan het programma Fryslân Bouwt Circulair. Samen met de Friese overheid en partners implementeren we innovatieve oplossingen (bijvoorbeeld door te sturen op de laagste Milieu Prestatie Gebouwen (MPG)), omarmen we de circulaire en biobased economie en passen we klimaatadaptieve principes toe. Dit alles draagt bij aan een veerkrachtige en duurzame leefomgeving die bestand is tegen klimaatveranderingen.

Er zijn twee regiosessies met de overheden in Fryslân en College van Rijksadviseurs gevolgd over de opgaves op het gebied van verdroging, wateroverlast en hitte en het principe dat water en bodem sturend moeten zijn bij ontwikkelingen. De uitkomsten hiervan zijn in het Provinciaal Bestuurlijk Overleg Water aan de verantwoordelijke bestuurders in Fryslân gepresenteerd. In het 3e en 4e kwartaal wordt hier een vervolg aan gegeven.

De Fryske Marren streeft ernaar om in 2030 100% circulair in te kopen. Dit jaar is circulair inkopen en aanbesteden opgenomen in het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente. Dit betekent een verplichting voor de gemeente om circulair in te kopen en aan te besteden.

Daarnaast inventariseren we bij diverse inkooptrajecten de circulaire mogelijkheden. Het gaat dan bijvoorbeeld om inkoop van ondergrondse containers, het werkcafé Heremastate en oeverconstructies. Dit alles met als doel duurzaam inkopen en bijdragen aan een circulaire economie.

Er is een keuze gemaakt voor de meetmethodiek voor het uitvoeren van de nulmeting circulair inkopen en aanbesteden.  

De Fryske Marren gebruikt de CO2-prestatieladder om de CO2-emissiereductiedoelstellingen te behalen en te monitoren. We zijn gecertificeerd op niveau 4, waarmee de organisatie aantoont dat ze actief CO2-reductiemaatregelen neemt binnen de eigen bedrijfsvoering én in de keten. Eind juni is de jaarlijkse audit uitgevoerd. In september verwachten we het certificaat te ontvangen. We zetten aankomende jaren in op de continuering van deze certificering, zodat we blijven werken aan het verminderen van onze CO2-uitstoot.

Fixteams
In 2024 hebben vrijwillige fixteams 181 huisbezoeken afgelegd, waarbij 1.136 maatregelen als ledlampen, radiatorfolie, tochtstrips en besparende douchekop zijn uitgevoerd. Voor de periode tot eind 2025 kijken we naar een vervolg met een professionele fixer, ondersteund door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, vrijwilligers en stagiairs.

Witgoedruil
We hebben in 2024 tot nu toe 91 aanvragen van de witgoedruil toegekend en betaald. Het totaal aantal succesvolle aanvragen voor deze regeling komt daarmee op 472.

Subsidieregeling Lokale Aanpak Isolatie
De Fryske Marren heeft vanuit Rijksmiddelen een specifieke uitkering gekregen om een subsidieregeling op te stellen voor isolatiemaatregelen voor slecht geïsoleerde woningen. We stellen de subsidieregeling naar verwachting in Q4 van 2024 vast. Wij informeren de raad daarover met een memo.

We benaderen onze dorpen en stad actief, via bijvoorbeeld Steenbreek, Tûk Wenjen, energiecoach, FixTeams en energiecoöperaties. Duurzame initiatieven kunnen voor ondersteuning een beroep doen op de gemeentelijke subsidieregeling duurzaamheid. Wij evalueren de subsidieregeling in 2024 en herijken deze in 2025.

Door de doorontwikkeling van Tûk Wenjen en het effectief inzetten van onze energiecoach lukt het steeds beter om kwetsbare doelgroepen te bereiken die kampen met energiearmoede en/of een bredere vorm van armoede.

In Q4 van 2024 stellen we naar verwachting het uitvoeringsprogramma vast voor de pijler sociale duurzaamheid, waarmee we concreter richting geven aan het behalen van de doelstellingen voor deze pijler; wat daarvoor nodig is en welke rol wij daarin als gemeente spelen.

Op dit moment weten we waar de meeste bezoeken van de energiecoach plaatsvinden, waardoor we gerichter kunnen bepalen waar mogelijke knelpunten zitten ten aanzien van het bereiken van kwetsbare groepen.

We werken aan het thema voeding in relatie tot sociale duurzaamheid en het tegengaan van een ongezonde levensstijl. Met horecaondernemers en andere aanbieders voeren we gesprekken hoe voedselverspilling tegen te gaan en stimuleren we gezonde en duurzame keuzes op de kaart.

Op basis van de uitgewerkte verduurzamingsplannen, hebben wij voor de verduurzaming van twaalf gebouwen een subsidieaanvraag gedaan binnen de Subsidieregeling Duurzaam Maatschappelijk vastgoed (DuMaVa). Inmiddels hebben wij de eerste positieve beschikkingen en bijbehorende financiële middelen ontvangen. Wij verwachten uiterlijk in Q4 van dit jaar de definitieve balans op te kunnen maken. De toegekende subsidiegelden willen wij inzetten om hogere uitvoeringskosten te dekken en waar mogelijk de verduurzamingsoperatie te versnellen. Daarnaast zijn wij voor diverse gebouwen gestart met de werkvoorbereiding en zijn wij in overleg met de gebruikers.

Zoals aangegeven in de voorjaarsrapportage, leggen we de startnotitie Erfgoednota in Q4 ter besluitvorming aan de raad voor.

Om goed inzicht te krijgen in de huidige stand van zaken en de verwachtingen voor de toekomst, zijn in het voorjaar individuele gesprekken gevoerd met kerkeigenaren. Daarnaast is er in de zomer een bijeenkomst georganiseerd voor alle kerkeigenaren. Deze input nemen wij nog mee in de conceptkerkenvisie om een breed gedragen kerkenvisie te krijgen. Daarom hebben wij de deadline voor afronding van de kerkenvisie verplaatst. Wij leggen de Kerkenvisie nu in Q1 2025 ter besluitvorming aan de raad voor.   

De onderhoudswerkzaamheden, in combinatie met fietsveiligheidsmaatregelen, op de Harddraversweg zijn uitgevoerd en afgerond. Binnenkort starten we met de werkvoorbereidingen van het uitvoeringsprogramma risicoanalyse, die gepland staan voor 2025.

De provinciale aftrap Doortrappen op 27 maart in Bakhuizen was een groot succes, deelnemers en organisatie (sociaal werk De Kear en de gemeente) hebben het als een geslaagde dag ervaren.

We hebben via de provincie Fryslân een aanvraag gedaan tot een rijkssubsidie voor de doorfietsroute Joure-Heerenveen buiten de bebouwde kom. Vanuit het ministerie is 18 miljoen beschikbaar voor de komende drie jaar. Provincies mochten namens de gemeenten twee aanvragen indienen, bovenstaande route is mede als meest kansrijk voor een subsidie bestempeld. In het najaar volgt een Bestuurlijk Overleg Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (BO-MIRT) hierin neemt de minister een besluit over deze aanvragen.

Wij verrichten voorbereidend werk voor de volgende fietsveiligheidsprojecten:

Lange Hoek Trophorne – Elahuizen:
In combinatie met groot onderhoud realisatie van plateau's en fietsstroken. Uitvoering oktober 2024

Westeind Oosterzee:
In combinatie met groot onderhoud realisatie van plateau's en fietsstroken. Uitvoering medio 2025

De aanbesteding van het busvervoer van 2024 – 2034 is nog in volle gang. De provincie heeft een beslissing op bezwaar van Arriva genomen. De bezwaren zijn ongegrond verklaard. Hierdoor blijft het besluit van 17 oktober 2023 om de concessie aan Qbuzz te verlenen in stand. Arriva is tegen dit besluit in beroep gegaan.  Ondanks dat is de provincie samen met Qbuzz gestart met het implementatietraject zodat de nieuwe bus-concessie op 15 december 2024 van start kan gaan. De komende weken presenteert Qbuzz haar plannen in de regio, hier zullen we als gemeente De Fryske Marren bij aanwezig zijn.

We voldoen op dit moment aan onze taakstelling, en de dienstverlening aan de Oekraïense ontheemden verloopt goed omdat we per 1 juli een vierde opvanglocatie in gebruik hebben genomen. Per 1 januari 2025 wordt de taakstelling echter verhoogd naar 382. Om aan de nieuwe taakstelling te voldoen, moeten we nog ruim 70 plekken invullen. De voorbereidingen om tijdig te voldoen aan deze verhoogde taakstelling zijn opgestart. Om hieraan te voldoen is een marktverkenning opgestart naar een nieuwe opvanglocatie en wordt het gebruik van de huidige opvanglocaties onderzocht.